Vanaf eind januari 1945 maakte de Gewestelijke Sabotageafdeling van de Binnenlandse Strijdkrachten in de Zaanstreek rapporten over hun ondergrondse doen en laten. Ze geven een goed beeld van de chaotische laatste oorlogsmaanden in de regio. Op meitotmei.nl zijn alle rapportages te vinden, met […] soms wat duiding.

Deel 10: Onderwereld.

13 Februari 1945.
Rapport.
Onderwerp: Kraak Tel.

Op Donderdag 8 Febr. ’45, te 11.45 uur, heeft de NBS-sabotage-Zaanstreek het personeel naast het kantoor van de CCD [(Centrale) Crisis Controle Dienst], Westzijde 234, gekraakt. Den Heer el kan worden beschouwd als iemand van de ‘onderwereld’. De goederen die door de CCD en Waterpolitie in beslag worden genomen, worden bij Tel gedeponeerd. In de voorbijgaande jaren heeft den Heer Tel hiervan op geraffineerde wijze zoveel mogelijk gestolen, en voor zichzelf opgeslagen, en kon ook daardoor de laatste weken spijsolie verkopen voor Fl. 35,- de liter. (Hiervan zijn bewijzen.) Door de GSC [Gewestelijke Sabotagecommissie) hebben wij opdracht ontvangen maatregelen te nemen tegen de ‘onderwereld’, en tevens toestemming voor het vorderen van fietsen en fietsbanden.

Ons kwam ter ore, dat ook bij Tel fietsbanden aanwezig zouden zijn. Toen wij deze kraak hebben gepleegd, hebben wij aan de opdracht en toestemming gevolg gegeven. In een brief van de G.C.-S.G. [Gewestelijk Commandant van de Strijdende Groepen Johan Wastenecker) van 10 Febr. ’45, S I-1, no. 36 n, geeft de G.C.-S.G. opdracht alle goederen van geëvacueerden die weggenomen zouden zijn (zelfs meubeltjes!!!) onmiddellijk terug te bezorgen. Hierbij ontvangt de G.S.C. de ,lijst van wat er bij den Heer Tel is meegenomen. Hierbij is totaal niets van geëvacueerden. Gaarne zou ik met spoed van U vernemen, dat het woord ‘banditisme’ uit het rapport geschrapt kan worden, evenals de opdracht om aan de verantwoordelijke Ct. mede te delen, dat wanneer hij bij nogmaals voorkomen ontslagen zal worden.

Ct. Sab. D. VI 0 Gew. 11 [Commandant Sabotage District VI – Gewest 11]
Han.

Gevangenentransport

Dinsdag 13-2-’45.
Rapport.
Onderwerp: Opvang Transport Alkmaar.

Zaterdag 10 febr. ’45 te omstreeks 4 uur kreeg ik opdracht om met Groep I van de Sab.[otage] en 10 man S.G. [Strijdend Gedeelte] naar het Lager in Z.[aandam] te gaan. Wij waren de 2e ploeg voor het opvangen van een transport gevangenen uit Alkmaar. Groep 2 werd geïnstalleerd in de fabriek van H. op de Koog, waar tevens Groep 3 en 4 zouden aanwezig zijn. Op het Lager waren in plaats [van] 10 man S.G. 20 man S.G. opgekomen, die daar tot aan Zondagavond half zeven hebben gezeten. Op dit tijdstip heb ik 20 man naar huis gestuurd, na eerst toestemming te hebben aangevraagd van Joop [schuilnaam van de Zaandamse GSA-commandant Jan Jongh]. Hieronder bevonden zich 5 man Sab. en om Maandag 7 uur zouden de overgebleven manschappen door 5 man Sab. en 5 man S.G. afgelost worden.

Aflossing

Kreeg omstreeks half zeven bericht dat de wacht op het Lager opgeheven was. De nieuwe aflossing moest naar Gerritsen [schuilnaam van GSA-groepscommandant Piet Prins uit Koog aan de Zaan] gestuurd worden, waar deze dan nieuwe instructies zou ontvangen. Na eerst alles geregeld te hebben, ben ik om half acht naar huis gegaan. Heb eerst gezorgd dat de wapens weggebracht werden en voor een goede plaats voor een Duits uniform gezocht.

Te omstreeks half zes ben ik naar Gerritsen [schuilnaam van GSA-groepscommandant Piet Prins uit Koog aan de Zaan] gegaan, waar enige manschappen en Han aanwezig waren. Hier werden mij geen bijzonderheden verteld, ook niet dat er tot aan half acht geen man nog in de fabriek van H. nog in het Lager aanwezig was. Toen ik weg ging om nog even mijn lamp te halen, kwam ik onderweg Gerrit [vermoedelijk Koeman uit Zaandam], Comm. S.G., tegen. Deze vertelde mij dat het transport om 5 min. over vijf uit Alkmaar was vertrokken, in een 10-wielige auto van Van Gend en Loos. Het was op het moment al over zessen.

Wehrmacht-auto’s

Ben toen als de bliksem naar Gerritsen gereden, waar ook nog Han aanwezig was. We hebben toen direct de mensen die hier nog waren naar hun posten gestuurd, ik nog niet wetende dat daar niemand aanwezig was. Ben zelf met twee man naar de hoek Frans Halsstraat om met nog enige mannen die van het Lager af zouden komen nog te doen wat we konden. Hier kwam toevallig Joop langs, die ik alles vertelde. Deze is toen snel gaan bellen en zou zo spoedig mogelijk terug zijn.

Net nadat Joop vertrokken was, kwamen er twee grote Wehrmacht-auto’s door vier luxe wagens geëscorteerd langs, welke volgens mij het bedoelde transport vormden. Ik hoef hier niet aan toe te voegen hoe wij ons voelden. Even later volgde de grote wagen van Van Gend en Loos. Hierna arriveerde Joop en wij vertelden hem wat we gezien hadden. Gezamenlijk zijn we toen naar Gerritsen gegaan om daar ons verslag uit te brengen. Daar verklaarde Jaap 2 [het Westzaanse GSA-lid Jacob Dijkema], een mijner manschappen, dat laatstgenoemde wagen volkomen leeg was en dat hij dat met eigen ogen gezien had, daar de deuren van de wagen open stonden. Ik vermoed dat hier sprake is geweest van een truc, door de Duitsers uitgevoerd. Heb de manschappen, na eerst de wapens op een punt gebracht te hebben, naar huis gestuurd.
Tot zover dit rapport.

Henk Pol [Schuilnaam van de Zaandamse GSA-commandant Arend Kat.]