De Zaandamse politieman Robert Rudolf Pel (Zaandam, 21-11-1914/Huis ter Heide, 1-3-2008) was tijdens de Tweede Wereldoorlog een van de belangrijkste verzetsstrijders in de regio. Tientallen jaren later schreef hij voor een select publiek zijn herinneringen op aan de jaren 1940-’45. Ik heb dit bijzondere, niet eerder gepubliceerde verhaal van ‘Bob’ Pel opgedeeld in een aantal afleveringen.
Deel 8: Hongerwinter.

Abominabel

Eind 1944. De voedselsituatie was abominabel. Een ieder realiseerde zich dat de oorlog zijn laatste fase was ingegaan. De bezetter greep in haar strijd tegen de verzetsorganisaties steeds sneller naar haar zwaarste wapen: de executie, b.v. leden van de falsificatiegroepen van de LO, leden van de CPN-groeperingen. In de Zaanstreek waren inmiddels al 800 inwoners gearresteerd. Vanuit Londen was ruim 30 miljoen gulden voor het N.S.F. [het ondergronds opererende Nationaal Steunfonds] beschikbaar gesteld. Alle telefoons van particulieren waren al maanden afgesneden. Fietsenvorderingen waren aan de orde van de dag, met regelmaat van de klok wierpen geallieerde bommenwerpers wapens, munitie en ander materieel voor de verzetsorganisaties op geheime afwerpterreinen af, veelal in de buurt van Spanbroek, Venhuizen, Wijdenes en Zwaagdijk. De Zaanstreek beschikte voor de 560 BS’ers b.v. over 300 stenguns, 9 brennguns, 1 bazooka en 280 handgranaten.

Englandspiel

De landing in Normandië (D-day) in juni 1944 bracht een golf van enthousiasme. Van alle, vanuit Engeland gedropte agenten werden ten gevolge van het Englandspiel (SD-agent [Joseph] Schreieder) in totaal 50 B.I. [Bureau Inlichtingen]-agenten gevangengenomen. Daarvan werden 47 agenten geëxecuteerd. Een dropping hier in de buurt in Loosdrecht kostte 2 van de 3 afgesprongen agenten het leven, omdat zij in het water vielen en verdronken.

In september 1944 riep het geallieerde opperbevel op tot spoorwegsabotage en kregen wij de spoorwegstaking. Vanaf ‘Dolle Dinsdag’ werd de avondklok (curfew) op 20.00 uur gesteld. Prins Bernhard was nu officieel hoofd van BS, daaronder generaal [Henri] Koot en Chef-staf Jan Six.

Georgiërs

Ik wil hier ook nog aandacht vragen voor de circa 800 Georgiërs op Texel. Dat waren oorspronkelijk door Duitsers gevangen genomen Russische soldaten uit Georgië, die voor de keus gesteld werden dienst te nemen als hulptroepen voor de Duitsers of ter plaatse geëxecuteerd te worden. Zij kozen voor de baan van hulptroepen en kwamen uiteindelijk op Texel terecht. Van daar konden zij niet vluchten. Na D-day besloten zij de Duitse bezetting van Texel te verdrijven, vochten als leeuwen en bonden daardoor duizenden Duitsers aan dit gevecht. Er is een moment geweest dat de BS overwoog de Georgiërs in hun strijd tegen de Duitsers bij te staan. Dat is echter niet gebeurd en van de 800 Georgiërs zijn er tenslotte 600 gesneuveld.

Prins Bernhard

Nu Prins Bernhard officieel opperbevelhebber van de Binnenlandse Strijdkrachten was geworden, kwam er binnen het verzet een beter coördinatie tot stand. Aanvankelijk werkten de verschillende verzetsorganisaties nogal eens langs elkaar heen.

Aanvankelijk werkten de verschillende verzetsorganisaties nogal eens langs elkaar heen.

Dan vinden op 17 september 1944 de luchtlandingen bij Arnhem, Eindhoven, Grave en Nijmegen plaats (de operatie Market Garden). De Wieringermeer wordt door de Duitsers onder water gezet. Op 7 maart wordt door de BS een aanslag op Rauter uitgevoerd. Hij overleeft de aanslag, maar als represaille fusilleren de Duitsers honderden verzetsstrijders, o.a. bij de Woeste Hoeve. In de Zaanstreek maakte de BS de grote klapbrug over de Zaan in Wormerveer onklaar, zodat 6 Schnellboote die vanuit Amsterdam onderweg waren naar Den Helder werden opgehouden en konden worden gebombardeerd. Zoals ik reeds eerder gezegd heb, werd op 17 april 1945 Hannie Schaft gefusilleerd. Op 1 mei 1945 pleegt Hitler zelfmoord [dat was op 30 april], de Russen veroveren Berlijn, waarna generaal [Johannes] Blaskowitz in Wageningen onder toezicht van gen. [Charles] Foulkes het bevel tot overgave tekent. NEDERLAND IS VRIJ.

Hoge tol

De tol was hoog. Meer dan 100.000 Joodse Nederlanders werden weggevoerd en kwamen in de kampen om. Ongeveer 160.000 hebben in Nederland kunnen onderduiken. Vele duizenden overige Nederlanders, waaronder verzetsstrijders, gegijzelden (denk eens aan de mannelijke bevolking van het dorp Putten), werden het slachtoffer van 5 jaar bezetting.

Op 7 mei keerde burgemeester [Joris] In ’t Veld terug in Zaandam, gelijk met de intocht van de Canadezen. Het was groot feest in ons land, behalve in de gezinnen waar de slachtoffers waren gevallen. In mijn familie een tante die een Joods meisje had verborgen, verder Hein Op den Velde, Van Hall en vele anderen. Mijn bezoek aan hun weduwen was werkelijk een beproeving.

Politieke Opsporingsdienst

Door het Militair Gezag werd [Wim] Thomassen benoemd tot Militair Commissaris in de Zaanstreek en werd ondergetekende hoofd van de Politieke Opsporingsdienst in dit gebied. Ik beet mij vast in deze baan en arresteerde enkele honderden collaborateurs, NSB’ers, bunkerbouwers, enz., waarbij mijn aantekeningen gedurende de afgelopen 5 jaar mij goed van pas kwamen en de basis vormden voor het Politieke Opsporingsregister dat de eerste maanden van groot nut is geweest voor de tientallen rechercheurs die voornamelijk uit oud-verzetsmensen bestonden.

Ik beet mij vast in deze baan en arresteerde enkele honderden collaborateurs, NSB’ers, bunkerbouwers, enz.

Nederlands-Indië

Omstreeks augustus 1945 was het probleem van het opsporen van de NSB’ers en andere landverraders naar mijn mening voor 90% opgelost en kon een aanvang worden gemaakt met het geleidelijk overdragen van deze taak aan de inmiddels gezuiverde Nederlandse politie, waar ik met terugwerkende kracht was bevorderd tot inspecteur 1ste klasse. Toen medio augustus Japan definitief was verslagen en door de regering ten behoeve van de heropbouw van de Indische politie officieren werden gezocht, besloot ik in nauw overleg met Gerda te solliciteren en werd ik benoemd tot commissaris van politie 2de klasse in Makassar op Celebes en vertrok kort daarop, na een korte voorbereidingscursus in Engeland, in september naar de tropen. Nederlands-Indië werd voor mij de nieuwe uitdaging.

Deel 1: Na Lobith.
Deel 2: Hein Op den Velde.
Deel 3: In de cel.
Deel 4: Hannie Schaft en Jan Bonekamp.
Deel 5: Arrestaties.
Deel 6: Walraven van Hall.
Deel 7: Hulp aan piloten.