Verhalen over de Tweede Wereldoorlog
Het is een detail in de geschiedenis van de Zaanse jodenvervolging, maar dan wel een detail dat niet was terug te vinden in de geschiedschrijving. Zaandam beschikte in de Tweede Wereldoorlog heel even over een joodse lagere school. De gemeente Zaandam kende door de jaren heen openbaar en bijzonder onderwijs. De laatste categorie betrof vooral … Lees meer
Op 25 februari 1941 brak in Amsterdam de Februaristaking uit. De Communistische Partij Nederland had er toe opgeroepen, onder meer uit protest tegen de jodenvervolging. Een van de eerste Zaanse bedrijven waar die dag de neiging ontstond om ook het werk neer te leggen waren de Artillerie Inrichtingen in Zaandam. Een flink deel van het A.I.-personeel … Lees meer
Zaandam werd in 1942 als eerste Nederlandse gemeente ‘Judenrein’ gemaakt. Deze ‘evacuatie’ was een tussenstap in de ‘Endlösung’. Een document of een verklaring waarom Zaandam door de nazi’s werd aangewezen als proefgemeente is nooit gevonden, maar de grote rol van deze stad bij de Februaristaking – een klein jaar eerder -, de aanwezigheid van een antisemitische burgemeester en de … Lees meer
Opvallend veel Zaanse bedrijven leverden tussen 1940 en 1945 aan kamp Westerbork. Maar waarom? Medio 2011 verscheen het boek ‘Bloembollen’ voor Westerbork. Daarin is onder meer nauwgezet vastgelegd hoe een groep Zaanse doopsgezinden de joodse gevangenen in kamp Westerbork steunde met voedselpakketten en andere goederen. Er is echter ook een ander verhaal te vertellen over … Lees meer
De waarschijnlijk meest spectaculaire verzetsactie in de Zaanstreek betreft de aanslag op het Gewestelijk Arbeidsbureau in Zaandam. In de nacht van 20 op 21 mei 1943 verdween de administratie van het bureau in de vlammen. 65 jaar na dato dook er een nieuwe foto op van de immense brand die het gevolg was van deze sabotage. … Lees meer
In 2023 hield de Zaandamse Gemeenschap op te bestaan. De stichting – met op het hoogtepunt 250 organisaties – voorzag vanaf 1945 in de behoefte om de in de oorlogstijd gegroeide gemeenschapszin te bundelen. Tot de eerste acties behoorde een inzameling om een imposant Zaandams oorlogsmonument te kunnen bekostigen. Verzetsplantsoen Op 4 mei is het … Lees meer
De Duitse familie Petersen verliet in 1934 hun vaderland en belandde in Zaandam. Moeder Johanna (‘Henny’) Petersen-Stock (14-4-1888) had als joodse niets meer te zoeken in nazi-Duitsland en ook – de niet-joodse – vader Jacob Willy Heinrich (1-2-1895) ging daar als sociaal-democraat en Esperantist een weinig rooskleurige toekomst tegemoet. Het gezin (vader, moeder, twee dochters) kwam heelhuids door de … Lees meer
Anton van der Waals, misschien wel de grootste verrader die Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog telde, was genadeloos. Op één keer na. Een in Zaandam ondergedoken joods meisje haalde daardoor heelhuids de bevrijding. De Zaandamse wiskundeleraar en verzetsman George Louis Jambroes vlucht in het najaar van 1941 naar Engeland, waar hij in maart 1942 aankomt. … Lees meer