Verhalen over de Tweede Wereldoorlog

Jacob Reek: opkomst en neergang van een CPN-kopstuk

Jacob Reek uit Krommenie behoorde gedurende de jaren dertig tot de kopstukken van de Communistische Partij van Nederland. Hij ging in 1940 in het verzet en werd al snel gearresteerd, maar overleefde desondanks als een van de weinige CPN-leiders de oorlog. Vervolgens werd hij uit de partij gegooid. Waarom? Geweigerd Het is één zin in … Lees meer

Leo Horn als staatsgevaarlijke scheidsrechter

Als joodse verzetsstrijder werd hij in de oorlog gezocht door de nazi’s. Nadien hield de Binnenlandse Veiligheidsdienst Leo Horn langdurig in de gaten. Vanwaar die vijandige belangstelling voor de misschien wel beste scheidsrechter die Nederland ooit had? Scheidsrechter ‘Aangelegd op verzoek van ACD PIB d.d. 3-3-1954’, luidt de eerste zin in het BVD-dossier van Amsterdammer … Lees meer

De negen levens van verzetsman Arend Kat

Zaandammer Arend Kat (13-1-1921/20-12-1996) schreef veertig jaar na de bevrijding zijn oorlogsherinneringen op, met het oog op het boek Bezetting en verzet aan de Zaan. Dat verscheen in 1985 en bevat verhalen van en over ondergrondse werkers in de jaren 1940-1945. Slechts een fractie van Kats belevenissen haalde de publicatie. Onlangs ontving ik het complete … Lees meer

Zaandam als weerbarstig bolwerk

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zagen de nazi’s Zaandam als een lastige, dwarse gemeente. Uit nieuw gevonden documenten blijkt die onwil om te collaboreren eens te meer. De in 1941 tot burgemeester van Zaandam benoemde NSB’er Cornelis van Ravenswaay beschouwt zijn nieuwe gemeente als een uitdaging. Amper begonnen schrijft hij aan de provinciecommissaris over ‘alle tegenstrevende … Lees meer

Dirk Schermer en de Stichting 1940-1945

In 1943 verhuisde Dirk Schermer naar Zaandam, waar hij diep in het communistische verzet belandde. Ruim dertig jaar later deed hij daarvan verslag in een brief aan de Stichting 1940-1945. Met toestemming van zijn familie is dat inkijkje in het illegale leven hieronder gepubliceerd. Albert Heijn ‘Ondergetekende, Dirk Schermer, geboren 17 november 1909 te Uitgeest, … Lees meer

De zwarte jaren van de Nederlandsche Basalt Maatschappij

Het is een intrigerende zin uit de inventarisbeschrijving van de Nederlandsche Basalt Maatschappij. “Deze stukken betroffen de Oorlogsperiode 1939-1946 en werden vermoedelijk door één van de leden van de RVB door de versnipperaar geduwd.” Wilde de Raad van Bestuur het zwarte oorlogsverleden van dit Zaanse bedrijf verdoezelen? Gelukkig liggen er bij het Nationaal Archief schaduwdossiers. … Lees meer

Beenprothese met wapens

Het zijn intrigerende zinnen over Antonie Koster in Spionage, arrestaties en moord aan de IJssel: “Hij is een belangrijke pion in het verzet en is als instrumentmaker werkzaam geweest op de Rijks Artillerie Inrichting Hembrug te Zaandam. Daar weet hij – in zijn kunstbeen – springstof, munitie en gedemonteerde pistolen naar buiten te smokkelen.” Aan … Lees meer

Het geplande, maar nooit geschreven CPN-gedenkboek

Geen politieke organisatie had tussen 1940 en 1945 zoveel doden te betreuren als de Communistische Partij van Nederland. Ruim duizend leden en sympathisanten stierven in een concentratiekamp, een gevangenis of voor een vuurpeloton. De naoorlogse CPN had dus alle reden om een uitgebreid in memoriam aan hen te wijden. Maar het gedenkboek dat de partij … Lees meer