De Amsterdamse assistent-jurist Johan (‘Han’) van Lom verraadde in januari 1945 de top van de Nederlandse illegaliteit, in een poging zijn vriendin Tjodina (‘Ini’) Tymstra uit de handen van de Sicherheitsdienst te krijgen. Zowel Ini als Van Loms vrouw Cornelia (‘Non’) schreef over die roerige periode. De liquidatie van de verrader, het lot van zijn slachtoffers (onder wie Walraven van Hall); het komt allemaal aan bod in de verhalen van de hartsvriendinnen Non en Ini. Een feuilleton op basis van hun teksten, met soms wat duiding en aangevuld met foto’s uit familiearchieven en tekeningen van Ini Tymstra.
Deel 1: De aanloop.
Deel 2: De arrestatie.
Deel 3: Blijven of niet?
Deel 4: Een nieuwe arrestatie.
Deel 5: De verhuizing.
Deel 6: De noodwoning.
‘Opgetrokken neus’
(Ini Tymstra, begin februari 1945:) ‘Ziezo, Hets, laten we nou eerst even gezellig een kopje koffie drinken, en dan zal ik je m’n huis laten zien, want daar kwam je toch voor, nietwaar? Ja, natuurlijk heb je met opgetrokken neus onze trap beklommen en heb je je verbeeld dat je de vlooien op de trap naar je benen zag springen, maar ik zag toch aan je gezicht dat je verrast was toen je onze kamer binnenkwam. Had je niet gedacht, hè, dat ’t er zo gezellig uit zou zien. Vooral die bedsteenis doet ’t ’m. We hebben dat grote bed van Narrie dwars in de nis gezet en in de overblijvende hoek ’t schaaktafeltje. En kleurt die rood-fluwelen doek niet prachtig bij het divankleed? In de hoek boven ’t schaaktafeltje hangt ook een mooi Indisch doekje; alle kussens die we bij elkaar konden krijgen, liggen op de divan, zodat ’t een zeer verleidelijk hoekje is voor luiwammesen als Han.’
‘Trouwe modelkachel’
‘Zoals je ziet maken we ’t verder zo makkelijk mogelijk. Ter weerszijde van Fik, onze trouwe modelkachel, staan onze luie stoelen, de poef ertussenin voor asbakjes e.d. Boven de schoorsteen hangt ’t schilderij van Non. Je ziet dat ze de hele kamer beheerst, en als Non ons ziet eten in onze gemakkelijke leunstoelen met ’t theetafeltje tussen ons in, omdat dat juist een hoogte heeft waar je je ’t minst bij hoeft te vermoeien, kijkt ze ons wel eens een beetje verwijtend aan om zoveel gemakzucht en ongemanierdheid. De grote tafel, die Non meegaf om aan te eten, staat in de voorkamer, vol met scheikundespullen. Voor ’t raam staat ’t bureau en daarnaast de hutkoffer. Dat is ons hele meubilair. Oh ja, nou vergeet ik nog mijn “naakte vent” die op z’n tabouretje troont en ’t boekenkastje. Beweer nu maar eens dat ’t hier niet artistiek en gezellig is.’
‘Oh ja, nou vergeet ik nog mijn “naakte vent” die op z’n tabouretje troont en ’t boekenkastje.’
‘Wat zeg je, wou je weten wat er achter die gordijnen zit? Daar had je nou eigenlijk niet naar moeten vragen, zie je. Maar jij denkt natuurlijk: Bescheidenheit ist einze Zier, doch weiter kommt mann ohne ihr! Nou, kom dan maar mee. Kijk, dit is de voorkamer, daar staat mijn bed en de scheikundetafel, en verder kun je op de grond en in de keuken alles vinden wat we kwijt zijn of kwijt willen zijn. ’t Uitzicht is prachtig inderdaad, maar dat is alles wat er goed is aan deze kamer, want ’t tocht er als de hel en ’t vocht druipt van de muren. Vandaar de dubbele voorhang.’
Deuren
‘Of we hier niet aan deuren doen? Welnee kind, die zijn allang in de kachel verdwenen (in die van onze voorgangers, wel te verstaan). Een keuken? Ja, die hebben we ook. Alsjeblieft, dame. Je kunt er precies in staan, in ’t hoekje is een poppegootsteentje, maar je kunt er je toch heel behoorlijk wassen. Een badkamer hebben we niet, maar wel een WC. Ja, die deur in de keuken. Die deur kan natuurlijk niet dicht als je er gebruik van wilt maken. Oh ja, Hets, en na gebruik even doorspoelen, wil je? De emmer staat daar; er is een stuk buis uit de leiding, zie je? Waar de bril is? Oh, die heb ik maar weggegooid, die was met geen tang aan te pakken.’
‘Weet je wat we eten vandaag? Tuinbonensoep, aardappels met gebakken peen en uitjes, met gekruide jus.’
‘Maar kom gauw terug in onze gerieflijke woonkamer, en sluit deze kleine ongemakken met de voorhang buiten onze gezichtskring, dan zal ik je m’n kunsten eens vertonen op onze Fik. Weet je wat we eten vandaag? Tuinbonensoep, aardappels met gebakken peen en uitjes, met gekruide jus. De tarwe voor de pap van morgen is ook al klaar. Fik verstaat z’n vak.’
Brandstof
‘Hoe ik aan al dat hout kom? Oh, Hets, dát is zo eenvoudig. Ik had al direct ontdekt dat achter ons een half gesloopt huis stond, dus had ik thuis gezegd dat we geen brandstof meenamen. Ik dacht, dat sloop ik zelf wel. Maar de eerste dag viel ik beneden op de gang over een enorme balk. Die was van buurman, en voor 3 gulden was ’t ie voor ons. En een zak klein hout voor direct kreeg ik er ook nog bij!’
‘We zullen praatjes aanknopen met de Jordanees, we gaan huizen slopen en bakkerskarren overvallen.’
‘Ik geloof dat we ’t hier best zullen uithouden tot ’t eind van de oorlog. Vooral als jij me zo nu en dan es komt opzoeken en meegaat op m’n ontdekkingsreizen hier in de buurt. Ik weet dat je er ook van houdt. Zo nu en dan, Hets, als we tijd hebben, gaan we door de oude steegjes dwalen en ’t IJ om lopen. We zullen praatjes aanknopen met de Jordanees, we gaan huizen slopen en bakkerskarren overvallen. Niemand zal weten dat we weer met z’n tweeën op stap zijn, zoals we vroeger zo vaak waren. Weet je nog, Hets, hoe we ’t Haagje verkend hebben en Delft en Leiden? Zo zullken we ’t ook doen in de Jordaan, maar samen, want alleen vind ik er niets aan. En als Han dan es een downe bui heeft, ga ik hem vertellen wat we allemaal gezien hebben. Ga je al weg? Ach ja, ’t is alweer donker, we gaan ook eten direct. Dus tot morgen, Hets.’