Verhalen over de Tweede Wereldoorlog

Het verdwenen oorlogsmonument

Zijn familie is al decennia op zoek naar informatie over Hendrikus ten Napel (Wormerveer, 28-4-1923/Schwesing-Engelsburg, 27-11-1944). De Wormerveerder stierf als dwangarbeider in Duitsland, maar heel veel meer is er niet bekend over zijn wederwaardigheden. En waar bleef de herinneringsplaquette die ergens in Wormerveer hing (hangt?) en die nog twee namen toont? Robert Hofman uit Urk schreef er onderstaande tekst over. Informatie is welkom via info@schaapschrijft.nl.

Hendrikus, ook wel geschreven als Hendricus, wordt geboren op 28 april 1923 te Wormerveer. Drie jaar eerder werd zijn broer Lubbertje (1920) geboren. Hendrikus is het tweede kind van Pieter ten Napel en Jannetje Lubbertjes Hakvoort. Na Hendrikus worden nog Tiemen (1926) en Harm (1929) geboren. Hendrikus groeit op in Wormerveer, in de Van Diemenstraat 5. Hij wordt timmerman. Hiernaast doet hij dienst bij de brandweer. Hier wordt een groepsfoto gemaakt. Later zal blijken hoe waardevol deze foto is. Als de oorlog aanbreekt duikt hij onder. Zeer waarschijnlijk om aan de Arbeitseinsatz te ontkomen. Hij is 21 jaar, en dus willen de Duitsers dat hij gaat werken. Hendrikus besluit om onder te duiken bij zijn familie op Urk. Zijn zwager Geert Oost zit in het verzet en helpt hem aan een goede plek.

Hendrikus ten Apel is 21 jaar, en dus willen de Duitsers dat hij gaat werken.

Hendrikus ten Napel.

Helaas, het is augustus 1944 als het verzet op Urk wordt verraden. Geert Oost wordt gearresteerd. Op dat moment is Hendrikus er zeer waarschijnlijk ook bij, hij wordt ook gearresteerd. Naast Geert en Hendrikus zijn er nog vier personen. De Duitsers verhoren iedereen op Urk, in de gereformeerde pastorie. Iedereen komt vrij, behalve Geert en Hendrikus. Men besluit Geert te werk te stellen te Arnhem, bij vliegveld Deelen. Hier moet hij bomtrechters dichtmaken. Hendrikus wordt als onderduiker behandeld. Er is geen genade blijkbaar. Hij wordt op transport gezet naar Kamp Amersfoort. Vanaf Amersfoort wordt hij verder op transport gezet naar Neuengamme. Hier komt hij aan op 10 september 1944. Op het hoofdkamp Neuengamme wordt hij doorgestuurd naar sub-kamp Husum-Schwesing. Mogelijk dat hij ook te Ladelund heeft gewerkt. Hendrikus kan het werk en de ontberingen niet aan. Hij sterft al enkele maanden na zijn arrestatie op 27 november 1944, om 04.37 uur te Schwesing-Engelsburg. Een dag later, op 28 november wordt Hendrikus begraven op het Ostfriedhof te Husum.

Overzicht van in Husum begraven dwangarbeiders, onder wie Hendrikus ten Napel (Nationaal Archief).

Rode Kruis

Nog geen jaar later is de bevrijding in Nederland eindelijk een feit. In huize Oost is men opgelucht. Geert heeft de oorlog overleefd, maar zal last blijven houden van de oorlog, letterlijk en figuurlijk. Zijn beste vriend Piet Brouwer is opgepakt en heeft ternauwernood de oorlog overleefd. Later blijkt dat hij na de bevrijding alsnog in Duitsland overlijdt. Neef Hendrikus is spoorloos. Waar hij is gebleven weet de familie niet. Zijn ouders verkeren in onzekerheid. In juni plaatst Geert twee advertenties, in Trouw en in Strijdend Nederland, met een oproep voor Hendrikus. Er komt geen bericht binnen.

Neef Hendrikus is spoorloos.

Kaart met informatie over Ten Napels verblijf in kamp Amersfoort (Archief Bad Arolsen).

Het is meer dan een jaar later als het Rode Kruis bericht heeft voor de familie. Op 16 augustus 1946 ontvangt vader Pieter een schrijven van het Rode Kruis: “Naar aanleiding van Uw aanvraag, deel ik U hierdoor mede, dat U thans bij den Ambtenaar van den burgelijken stand te Wormerveer, een extract uit het overlijdensregister, ten name van den heer Hendrikus ten Napel, geboren 28 april 1923 kunt aanvragen.” Het enige dat aan Hendrikus herinnert is de groepsfoto van de brandweer. Een uitsnede wordt gemaakt en ingelijst. De familie bewaart deze tot op de dag van vandaag. Hendrikus ten Napel wordt herdacht op een plaquette te Wormerveer. Op de plaquette staan drie namen, wellicht van Zaanse brandweervrijwilligers: Jan Arend Grobbe (Alphen aan de Rijn, 18-2-1917/gefusilleerd in Westerbork, 12-10-1944), Willem de Jong (Wormerveer, 18-4-1922/Zaandam, 5-10-1945) en Hendrikus ten Napel.

Strijdend Nederland (16-6-1945).

Jan Arend Grobbe

Nog een paar details, in aanvulling op de tekst van Robert Hofman. Jan Arend Grobbe was handelsreiziger en woonde in Groningen. Hij en zestien andere mannen eindigden hun leven voor het vuurpeloton, in wat de grootschaligste fusillade was in kamp Westerbork. Grobbe was betrokken bij twee verzetsorganisaties, de K-groep en de Nulgroep. Die hielden zich vooral bezig met het huisvesten van joden en andere onderduikers en het sjoemelen met bonkaarten. Door een infiltrant van de Sicherheitsdienst viel de K-groep in handen van de Duitsers. Op 12 oktober 1944 werden de over twee groepen verdeelde zeventien gevangenen vlakbij het crematorium van Westerbork met karabijnen gedood. De stoffelijke resten werden gecremeerd.

Op 12 oktober 1944 werden de over twee groepen verdeelde zeventien gevangenen vlakbij het crematorium van Westerbork met karabijnen gedood.

Jan Arend Grobbe (Oorlogsgravenstichting).

Willem de Jong

Willem de Jong (op 18 april 1922 geboren in Wormerveer, aldus de plaquette, maar in Wormer volgens zijn geboorte- en overlijdenscertificaat) was ongehuwd. De vijf maanden na de bevrijding gestorven fabrieksarbeider woonde ten tijde van zijn dood in Wormerveer. Over hem is verder niets bekend. Dat geldt ook voor de vraag of zijn lijdensweg, zoals verwoord in de rouwadvertentie, een resultaat was van doorstane ontberingen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De Zaanstreek (10-10-1945).

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en dit wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.

ValutaBedrag





Plaats een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.