De acht laatste (en zwaarste) oorlogsmaanden hield Dick Daalder een dagboek bij. De in Koog aan de Zaan wonende verzetsman was goed op de hoogte van de soms traumatische dagelijkse gang van zaken. Op Mei tot Mei publiceer ik in wekelijkse etappes zijn hele dagboek, met [ ] her en der wat duiding.
Vrijdag 22 september 1944
De evacuatie was vandaag nog in volle gang. Wij zouden evacuees uit Castricum en Heemskerk krijgen. De meeste mensen uit dier plaatsen zijn echter in de buurt gebleven. De Koog heeft er slechts 100 in plaats van 600 gekregen die ondergebracht zouden moeten worden.
Zondag 24 september
De verhalen over de vernielingen hier in de buurt zijn verschrikkelijk.
De verhalen over de vernielingen hier in de buurt zijn verschrikkelijk. Vernield zijn de Handelskade, grote delen van de fabrieken in Amsterdam-Noord van Werkspoor, Verschuure en van de Nederlandse Scheepsbouw Mij. De dokken zijn tot zinken gebracht. De grote kranen van de werven zijn of worden vernield. Ook de kranen van de werf Czaar Peter op het Kalf zullen dit lot moeten delen.
Vanmiddag waren er drie vrachtwagens in Wormerveer en in Zaandijk met mannen van de Wehrmacht, dus geen Groene Politie. Ze pikten jonge mannen op, die moesten werken in Castricum. Het was een hele schrik, ook Kabel van de kruidenierswinkel te Zaandijk zou zijn meegenomen. De burgemeester van Wormerveer is gevlucht naar burgemeester Vitters van Zaandam om aan de aanslagen van de landwacht, dus niet van de burgerij, te ontkomen.
Dinsdag 26 september
Het is nu wel duidelijk, dat de geallieerden er niet in geslaagd zijn om de brug bij Arnhem in handen te houden. Het front ligt nu ergens in de buurt van Elst, benoorden Nijmegen.
Gisteren heb ik een fietstochtje gemaakt naar de Oostzaner Overtoom. Daar heb ik gezien twee grote schepen, een van ongeveer 900 ton en van 4000 ton, die dwars in het Noordzeekanaal enige honderden meters westelijk van het Barnergat tot zinken waren gebracht. Het grootste schip was gekapseisd. Er is nog een doorvaart langs de kant van plusminus 12 m. breed en 1.50 m. (?) diep.
Verder waren alle tanks van de petroleumhaven vernield. De deksels waren verwrongen door de ontploffingen. Het gemaal van de IJpolder, dat bij de petroleumhaven staat, was ook vernield, althans het dak was beschadigd en het leek uitgebrand. Verder was de grote kraanbrug van het opslagterrein van kolen aan de Coenhaven in tweeën gebroken, en dus vernield. De grote kranen, die vroeger zo hoog boven Amsterdam-Noord uitstaken, waren vrijwel alle verdwenen. Enkele kleine stonden er nog. In het Barnergat lag met zijn neus in het water een grote kraan van de drijvende bok. Het ijzerwerk was vernield en verbogen.
In het Barnergat lag met zijn neus in het water een grote kraan van de drijvende bok.
Bij Tuindorp Oostzaan was men met man en macht bezig met behulp van grijpers om een dijk te leggen welke Tuindorp moet beschermen als de aangrenzende IJpolder onder water wordt gezet. De dijk was zeer smal en hoog en werd met zinkstukken afgedekt.
Gisteren ben ik op de fiets naar Amsterdam geweest; de verwoestingen bij de Scheepsbouwmij. en de Ned. Dok en Verschuure zijn wel ontzettend. Ik ben er goed doorgekomen, zonder dat mijn fiets of dat ik zelf gepakt ben.
Gisteren zijn het huis van Jan Aten en van notaris Donkan [N.C. Doncan] te Wormerveer vernield. Evenals bij Roodzand werd 10 minuten gelegenheid gegeven om de voornaamste dingen naar buiten te brengen, kinderen aankleden enz. Jan Aten was ondergedoken. Bij notaris Donkan werd geen brandbom geworpen in het kantoor, ‘want dat was staatseigendom’.
(Wordt vervolgd)