De acht laatste (en zwaarste) oorlogsmaanden hield Dick Daalder een dagboek bij. De in Koog aan de Zaan wonende verzetsman was goed op de hoogte van de soms traumatische dagelijkse gang van zaken. Op Mei tot Mei publiceer ik in wekelijkse etappes zijn hele dagboek, met [ ] her en der wat duiding.
Zondag 11 maart
Zaterdag zijn in Zaandam 8 jongens gefusilleerd. Vrijdag in Amsterdam 50-70 mannen. Niemand weet waarom. Men zegt dat hier ongeveer 10 dagen geleden een agent van de waterpolitie doodgeschoten is [Willem Ehlhardt], en dat er kort geleden ook een aanslag op [Hanns Albin] Rauter is gepleegd. Deze werd zwaargewond. Het doodschieten van deze Nederlanders zou een represaille zijn. Ik denk echter dat deze terechtstelling verband houdt met het leegmaken van een groot aantal kerels uit het verzet, waarvoor zij bang zijn.
Vanmiddag kwamen hier drie kinderen aanzetten uit Rotterdam, een meisje van 17 jaar en twee jongere broertjes. Zij waren vrijdagmorgen van huis weggegaan, omdat daar geen eten meer was. De eerste dag liepen zij tot Leiden en logeerden daar in een weeshuis. Zaterdag naar Haarlem en daar overnachtten ze bij de Luchtbescherming, die ze had opgepikt. Vandaag was de bestemming Jisp, mede omdat ze behalve ieder twee wortelen de hele dag nog niets gegeten hadden en hoorden dat er bij ons thuis soep verstrekt werd, belden ze bij ons aan. We hebben ze te eten gegeven en daarna met behulp van twee kennissen achterop de fiets naar Jisp gebracht. Het bleek dat ze daar maar een dag konden blijven; ik moet dus nog een ander onderdak voor ze vinden.
Hier op de Koog is het plotseling weer onrustig geworden. Maandagavond een overval op Van Delfts fabrieken. De omgeving werd afgezet. Zo werden Teewis Duyvis en Cor Stam ook weggehaald en naar de fabriek van Van Delft gebracht. Daar volgde een verhoor; een betrekkelijk groot aantal mensen zijn dinsdagmorgen van de fabriek naar het politiebureau in Zaandam vervoerd. Op een gegeven moment is toen de hele Duitse bewaking gaan eten. Het gevolg was dat de ondergrondse kans zagen om de gevangenen te ontzetten. Hard schietend zijn ze het politiebureau genaderd. Alle gevangenen zijn ontzet, behalve de oude heer Van Delft, die geweigerd heeft mee te gaan, daar hij onschuldig was en door een vlucht de schijn van schuld op zich zou laden. Hij is sindsdien naar de Weteringschans overgebracht. De fabriek van Van Delft wordt nu door de Groene Politie leeggehaald. Vele kisten met koek verdwijnen in grote vrachtauto’s. Soms krijgen de hongerende kinderen die er omheen staan een koek toegeworpen van de Duitsers.
Vanavond worden er een aantal gewonden per paard en wagen bij dokter Schaap binnengebracht. De meeste hadden beenwonden; een van hen is overleden. Men zegt dat de ondergrondse een aanval heeft gedaan op de auto die de Amsterdammers vervoerden, die nog steeds bezig zijn de papierfabriek van Van Gelder te plunderen.
(Wordt vervolgd)