De acht laatste (en zwaarste) oorlogsmaanden hield Dick Daalder een dagboek bij. De in Koog aan de Zaan wonende verzetsman was goed op de hoogte van de soms traumatische dagelijkse gang van zaken. Op Mei tot Mei publiceer ik in wekelijkse etappes zijn hele dagboek, met [ ] her en der wat duiding.
Donderdag 14 december
We leven weer onder de doem van de vrees voor razzia’s. Niemand weet wanneer ze komen. De grote steden hebben al hun tol betaald. Rotterdam 30.000, Den Haag 10.000, Haarlem 2500 en Alkmaar 1700 man. De Zaan zal wel niet gespaard blijven. In Den Haag zetten de mensen hun stofzuigers aan op het lichtnet bij hun bed. Begint de stofzuiger te draaien, dan is er electriciteit en dat betekent dat er een razzia komt. Met electrisch licht kan men zoiets niet doen. Dat geeft problemen met de verduistering, want de gordijnen zijn ’s nachts meestal open, om nog iets van het maan- of sterrenlicht op te vangen. Sommigen sluiten een electrisch kacheltje aan in hun schuilplaats, die is dan tenminste door de zorg van de Duitsers gratis verwarmd gedurende de tijd dat ze voor de razzia’s weg moeten blijven.
Hier op het dorp was er gisteravond en vanavond weer een ware exodus van mannen tussen 17 en 40 jaar. Ze verlaten hun huizen en zoeken een goed heenkomen in fabrieken of in hooibergen bij de boeren. Dat is lekker warm. Of in bootjes in het vrije veld, waar ze dan meestal wel een beschut plekje hebben.
Nu nog iets over de hongersnood. Ze is er in de grote steden en ze komt aan de Zaan. Duizenden mensen trekken dagelijks uit Amsterdam om met fietsen, handkarren en kinderwagens aardappelen te halen en andere etenswaren.
Als ze het Noorden ingaan, moeten zij trekken tot in de Wieringermeer of ver voorbij Hoorn in de richting van Enkhuizen. Alle plaatsen dichterbij zijn volledig afgegraasd. Een betrekkelijk groot aantal kan deze tocht niet volbrengen. In de laatste twee weken zijn op de weg tussen Purmerend en Amsterdam tussen de 25 en 30 mensen van uitputting gestorven. Een speciale dienst van de EHBO is ingesteld om degenen die van ellende niet verder kunnen te helpen.
(Wordt vervolgd)