In 2015 schreef ik dit artikel over de vele mythes die over Hannie Schaft de ronde doen. Het lijkt sindsdien alleen maar erger te worden.

‘Bedevaartplek’

Op 4 mei 2023 publiceerde het Noordhollands Dagblad een lang stuk over de plek in de duinen bij Overveen waar Hannie Schaft werd geëxecuteerd en begraven. Die plek ‘moet geheim blijven’ klonk het in de kop. Dat werd in de eerste alinea herhaald. ‘De plek waar dat is gebeurd is geheim.’ De reden, volgens boswachter Coen van Oosterom: ‘George [ten Hoope, de voormalige beheerder van de Eerebegraafplaats waar Hannie Schaft later ter aarde werd besteld] heeft uitgelegd dat destijds is besloten er geen herdenkingssteen neer te zetten, opdat het geen bedevaartplek zou worden.’

Hannie Schaft Stichting

In de nieuwsbrief van de Hannie Schaft Stichting (november 2024) wordt de geheimhouding met iets andere woorden herhaald. ‘De vader van George heeft hem verteld wat de precieze locatie van het tijdelijke graf van Hannie Schaft was. Zijn vader liet hem daarbij beloven de precieze locatie nooit prijs te geven, om te voorkomen dat het een bedevaartplek zou worden. Toch heeft Ten Hoope de locatie op schrift gezet en dit in een verzegelde envelop gedaan, die na zijn dood naar het Noord-Hollands Archief gaat. Na 25 jaar mag de envelop worden geopend.’

Het is overbodige geheimzinningdoenerij. Dat de executieplek geheim moet blijven, is onzin. Wie een beetje graaft in het Nationaal Archief kan tot op de vierkante meter vaststellen waar het meisje met het rode haar werd doodgeschoten en begraven. Sterker, in het onvolprezen standaardwerk De Eerebegraafplaats te Bloemendaal staat een omschrijving van die locatie: ‘In een duinkom der duinen van de Erven van [der] Vliet, ongeveer 2 km voorbij de Haarlemse Waterleidingtoren nabij Overveen en wel meer zeewaarts.’ De plek kreeg de aanduiding ‘grafkuil Q’.

Plattegrond

Op een plattegrond uit 1949, te vinden in datzelfde boek, is zelfs de exacte plaats van de misdaad afgebeeld. Bij locatie 3 – zie hieronder – werden vier jaar eerder vlakbij elkaar de grafkuilen Q (Hannie Schaft) en AA tot en met OO (198 vermoorde mannen) aangetroffen. Dat is nabij het zogeheten Spartelmeer. De exacte coördinaten: 52° 24′ 17″ NB, 4° 33′ 45″ OL. Op die laatste plek staat wel een herdenkingssteen. ‘Hier lagen 199 vermoorde verzetslieden’, luidt de tekst op het 1.70 meter hoge granieten monument. Ga er overigens niet naar op zoek; de plek is verboden voor publiek.

Kreet van pijn

Even verderop in het NHD-artikel herhaalt boswachter Van Oosterom de fabel over Schafts vermeende laatste woorden: ‘Het verhaal gaat dat de Duitser die haar moest doodschieten, miste. Toen schijnt ze gezegd te hebben: “Ik schiet beter dan jij.”‘ In werkelijkheid, en zeer begrijpelijk, slaakte Hannie Schaft alleen een kreet van pijn nadat de eerste op haar afgevuurde kogel als gevolg van een haperend pistool mislukte.

Fabels

Meer mythes over Hannie Schaft en haar vriendinnen Truus en Freddie Oversteegen zijn te vinden in Desnoods met wapens, een in het voorjaar van 2023 uitgebracht boek van Sophie Poldermans. ‘Afgaande op mijn kennis heb ik het verhaal met fictionele elementen ingekleurd, ter bevordering van de leesbaarheid’, schrijft Poldermans in haar voorwoord. Het gevolg: nog meer onzin over deze drie moedige verzetsstrijders. Terecht dat de recensent van de website Traces of war er weinig waardering voor wist op te brengen.

Hannie, Truus en Freddie verdienen een eerlijk levensverhaal, geen fictie ’ter bevordering van de leefbaarheid’. En ook geen flauwekul in de media.