Nadat de Zaandamse NSB’er Johan Engel van de Stadt in mei 1945 werd vastgezet, begon hij gedichtjes te schrijven. Ze geven een interessant zicht op het leven achter het prikkeldraad van de ‘Sing-Sing’, zoals de gevangenis in zijn woonplaats door het leven ging. Op meitotmei.nl staan alle gedichten (met dank aan Peter Konincks), plus de nodige duiding.
Deel 5: ‘De grote kans tot vluchten’
Schaarste
Dat de oorlog was geëindigd, betekende niet onmiddellijk dat daarmee ook de schaarste voorbij was. Dat merkten zowel de gevangenen als hun bewakers in de districtsgevangenis. De eersten kregen hun dagelijkse natje en droogje, zij het niet zo overvloedig als sommigen van hen de voorgaande jaren gewend waren. Het bewakend en ander personeel in de gevangenis vond dat er voor hen te weinig overschoot, reden om in de zomer van 1945 te dreigen met een staking. Jan van de Stadt vatte de personele onvrede aardig samen in onderstaand gedicht.
Veel medewerkers hadden behoefte om de vleugels uit te slaan en te beginnen aan een fatsoenlijk ‘burgerbestaan’.
Veel medewerkers hadden behoefte om de vleugels uit te slaan en te beginnen aan een fatsoenlijk ‘burgerbestaan’. Het personeelsverloop was dan ook groot. Met enige regelmaat plaatste gevangeniscommandant Bastiaan Cornelis Ooms (7-12-1894) advertenties in dagblad De Tyhoon waarin hij verplegend en bewakingspersoneel vroeg. De drie verpleegsters en drie assistent-verpleegsters die begin mei 1945 onder leiding van dokter Boom aan hun werk begonnen bleken al snel onvoldoende om alle gedetineerde patiënten te verzorgen.
16 juli 1945
De jongens in hun overall.
Opgedragen aan de NBS
‘Maar ’s middags om een uur of 3,
Toen is men plots gaan staken.’
De jongens in hun overall,
U mag het heus wel weten.
De jongens van de NBS,
Die kregen niets te eten.
’t Was zondag en een slechte dag,
Ze keken vol verlangen.
Naar ’t eten dat hier werd gebracht,
Voor hen, die zijn gevangen.
De jongens in hun overall,
Die stonden niet te drenzen.
Maar leunden bij het luchten nog
Gewichtig op hun stensen.
Maar ’s middags om een uur of 3,
Toen is men plots gaan staken.
Een hongerstaking, zoo dat heet,
En zaken dat zijn zaken.
Wij zaten in het schoolgebouw gezellig,
Na te luchten.
En wisten niet de grote kans,
De grote kans tot vluchten.
Wij speelden hier maar rustig kaart,
En hebben niet geweten.
Dat jongens van de NBS,
Hun plicht zouden vergeten.
Maar ’s avonds kwam een pan met soep,
Zoals ze thuis slechts bikken.
En wij hier in de ziekenzaal,
Die mochten mee wat pikken.
De jongens in hun overall,
Geve men goed te eten.
Want heeft de NBS genoeg,
Dan worden wij niet vergeten.
Dan komt er nooit geen staking meer,
Dan valt er niets te duchten.