De Zaanse handel met Westerbork

Opvallend veel Zaanse bedrijven leverden tussen 1940 en 1945 aan kamp Westerbork. Maar waarom? Medio 2011 verscheen het boek ‘Bloembollen’ voor Westerbork. Daarin is onder meer nauwgezet vastgelegd hoe een groep Zaanse doopsgezinden de joodse gevangenen in kamp Westerbork steunde met voedselpakketten en andere goederen. Er is echter ook een ander verhaal te vertellen over … Lees meer

Antisemitisme door vriend en vijand

Het was een opvallend bericht in het Noordhollands Dagblad van 10 december 2010 (overgenomen door onder meer Het Parool en GeenStijl): in 1943 stuurde een Nederlandse diplomaat in Bern een document naar de Nederlandse regering in ballingschap met daarin een ontluisterend advies over de benoeming van joden. De tekst van de diplomaat: “Uit Nederland komen … Lees meer

Mislukte aanslagen van het Zaanse verzet

In de Zaanstreek werden tussen 1943 en 1945 ruim twintig mannen en vrouwen gedood door de illegaliteit. De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat door deze liquidaties twee tot vier keer zoveel slachtoffers vielen als op grond van het Zaanse inwonertal kan worden verwacht. Verwonderlijk is dat niet; het verzet in de Zaanstreek was bovengemiddeld actief.Het aantal … Lees meer

Oorlogsmuseum in Zaandam?

Jolande Withuis, onderzoekster bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, hield een lezing bij de viering van 25 jaar Verzetsmuseum. Ik citeer de eerste twee alinea’s van haar behartenswaardige betoog:“Een van mijn favorieten in de collectie van het jarige Verzetsmuseum is de kartonnen kerstboom die in gevangenschap werd gefröbeld door verzetsman Carel Steensma (1912-2006), Steensma, een … Lees meer

Sinterklaas bij de Eikema’s

NIOD-medewerkster Hinke Piersma presenteerde in oktober 2009 het boek Zou de goede Sint wel komen… Ze heeft een stuk of vijftig Sinterklaasrijmen uit de oorlog bij elkaar gezet en geduid. Die hebben met elkaar gemeen dat daarin de bezetter en zijn handlangers worden verwenst. De Zaanstreek speelt ook een rol in het boek. Twee keer zelfs. In de inleiding … Lees meer

Maker Zaans oorlogsverslag eindelijk bekend

De Duitse bezetter was nauwelijks verslagen of een van de honderden Zaanse verzetsmensen zette zich aan het schrijven van zijn (of was het haar?) oorlogsmemoires.  De auteur was goed ingevoerd in de illegaliteit. Maar wie was het? Hij/zij tikte niet minder dan negentig A-viertjes vol met herinneringen aan het regionale verzet en gaf daarbij blijk over … Lees meer

De aanslag op het Zaandamse Arbeidsbureau

De waarschijnlijk meest spectaculaire verzetsactie in de Zaanstreek betreft de aanslag op het Gewestelijk Arbeidsbureau in Zaandam. In de nacht van 20 op 21 mei 1943 verdween de administratie van het bureau in de vlammen. 65 jaar na dato dook er een nieuwe foto op van de immense brand die het gevolg was van deze sabotage. … Lees meer

Elly Premsela: opgepakt in de Botenmakersstraat

In de begin 2008 verschenen biografie over de bekende vormgever, binnenhuisarchitect, kunstenaar en homo-emancipator Benno Premsela (1920-1997) komt de dood van diens zus in Auschwitz slechts summier ter sprake. Elly Premsela werd eind 1943 opgepakt in haar schuilplaats aan de Zaandamse Botenmakersstraat, met noodlottige gevolgen. Wie was deze verplegende kunstenares?  Assendelft Elly Premsela komt op … Lees meer