Verhalen over de Tweede Wereldoorlog
Slechts één Zaankanter werd na de bevrijding ter dood veroordeeld wegens oorlogsmisdaden. Zaandijker Luwe Muusse had dan ook een crimineel trackrecord dat door weinigen is overtroffen. Honderden Zaankanters moesten zich na mei 1945 verantwoorden voor collaboratie of andere oorlogsmisdrijven. Een handvol collaborateurs met een Zaans ’tintje’ hoorde in de navolgende jaren de doodstraf tegen zich uitspreken. Onder hen … Lees meer
Waar het huidige college van B&W pogingen doet om de Zaandamse synagoge in de oude luister te herstellen, deed in de zomer van 1942 een wethouder zijn uiterste best om elke herinnering aan het joodse gebedshuis uit te wissen. De makelaar Jacob IJdenberg (Zaandam, 5-8-1893) werd in juni 1941 op voorspraak van de fanatieke NSB-burgemeester Cornelis … Lees meer
Pal voor Kerst 1944 kondigden de nazi’s in bezet Nederland een arbeidsdienstplicht af voor alle mannen van 17 tot 40 jaar. Het Zaanse verzet anticipeerde razendsnel. Enerzijds door tijdens de Kerstdagen vrijwel alle bevolkingsregisters in de Zaanstreek te roven, hetgeen de geplande deportatie een stuk lastiger maakt. En anderzijds door terzelfdertijd pamfletten over de Duitse … Lees meer
Op 21 november 2014 plaatste Dagblad Zaanstreek een oproep bij onderstaande foto van het Zaandamse bevrijdingsfeest op 5 mei 1945. De vraag was wie de namen kende van de afgebeelde personen. Twee waren er al bekend, die van de moeder van de inzender, To Arends-Graas (de vrouw in het midden, destijds wonend op de Prins Hendrikstraat 40), en van de vrouw … Lees meer
Een cynisch artikel uit het nationaalsocialistische blad Zwarte Soldaat (januari 1943) over de jacht op ondergedoken joden in de Zaanstreek. “Het is Maandagavond, 4 Januari 1943 en dus brandt er licht in het Vendelkwartier van de Zaansche W.A. [Weerafdeling van de NSB]. Het is de eerste dag na de kerstvrede en uit de verschillende wijken … Lees meer
In mei 2015 vertoonde de NTR een documentaire over Michel Velleman, alias Ben Ali Libi. Deze joodse goochelaar belandde in 1943 in de gaskamer van Sobibor. In het archief van het Zaanlands Lyceum vond ik documenten over een optreden in Zaandam, in november 1940. Michel Velleman (Groningen, 5-1-1895/Sobibor, 2-7-1943) werd meer dan een halve eeuw na … Lees meer
Over de houtleveranties van de firma Bruynzeel aan kamp Westerbork, op een tijdstip dat de jodendeportaties in volle gang waren, berichtte ik al eens. De Zaandamse productie voor dit Durchgangslager, van waar tienduizenden mensen werden doorgezonden naar Auschwitz en Sobibor, was tot dan een goed bewaard geheim. Al even verborgen waren tot op heden de andere ‘bruine’ handelingen die de firma Bruynzeel … Lees meer
Een bijzondere vondst van Zaandammer Hans Luiten. Weggestopt in een mapje bij het Gemeentearchief Zaanstad zat onderstaand briefje. Een oproep aan scholieren om mee te doen aan de Februaristaking van 1941. ‘Een Oranje Man’, noemde de onbekende schrijver zichzelf. Gezien de verdere tekst kan het best zijn dat er geen volwassene, maar een leerling achter de tekst … Lees meer